Depresja reaktywna, inaczej określana jako egzogenna, to odmiana zaburzeń nastroju, które powstają w odpowiedzi na działanie różnych negatywnych czynników zewnętrznych. Przykładowo mogą to być sytuacje takie jak śmierć kogoś bliskiego, utrata pracy, problemy z niepłodnością czy diagnoza poważnej choroby. Tak samo jak depresja endogenna, która ma swoje korzenie w biologii organizmu, także ta forma choroby może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji. Nie można więc traktować jej lekceważąco.
W ramach psychiatrii możemy wyróżnić wiele rodzajów depresji. Jednym z możliwych podziałów – chociaż coraz rzadziej stosowany – jest kategoryzowanie depresji na endogenną i egzogenną. W jaki sposób te dwa typy zaburzeń różnią się między sobą?
Depresja endogenna jest terminem używanym do opisania formy choroby, która pojawia się bez konkretnego bodźca zewnętrznego. Oznacza to, że jej wystąpienie nie jest wywołane przez stresory takie jak strata pracy czy śmierć osoby bliskiej. Może ona być efektem zaburzeń w funkcjonowaniu mózgu, układu hormonalnego bądź nerwowego.
Przeciwnie, depresja egzogenna rozwija się w wyniku doświadczania trudnych czy wręcz traumatycznych wydarzeń. Osoby o niestabilnym stanie emocjonalnym, nieśmiałe, wysoce wrażliwe lub skłonne do izolacji społecznej są narażone na to zaburzenie znacznie częściej. Pewne źródła sugerują także związek między ryzykiem wystąpienia depresji reaktywnej a trudną sytuacją w domu podczas dzieciństwa.
Trudno wymienić wszystkie konkretnie możliwe czynniki zewnętrzne mogące wywołać depresję egzogenną – istotna jest tu bowiem indywidualność danej osoby, jej specyfika, wrażliwość i dostęp do wsparcia. Niemniej jednak przeprowadzone badania dowodzą, że niektóre sytuacje życiowe znacznie zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia choroby.
Niezmiernie bolesne przeżycie, jakim jest śmierć kogoś bliskiego, może prowadzić do rozwoju objawów depresyjnych. Z jednego z badań wynika, że u 42% osób po stracie bliskiej osoby można zdiagnozować takie objawy już w ciągu miesiąca, a u 16% – po upływie 11 miesięcy. W ciągu roku od straty aż 47% badanych doświadcza poważnego epizodu depresyjnego (w grupie kontrolnej było to jedynie 8%). Należy podkreślić, że objawy depresji związane z żałobą są z reguły intensywne i długotrwałe.
Szczególnym zagrożeniem depresji egzogennej są młode osoby, które straciły rodzica. Badania pokazują, że w ciągu dwóch miesięcy od śmierci rodzica, aż 25% dzieci i nastolatków doświadcza epizodu depresji. Do porównania, wskaźnik występowania objawów choroby w grupie kontrolnej wynosi tylko 1%.